Το ψωμί ως κοινωνικό δώρο

Το ψωμί, όπως είναι γνωστό, σε πολλούς λαούς, αποτελεί βασικό είδος της διατροφής. Από τα αρχαία χρόνια το ψωμί, ήταν ένα σύμβολο συνδεδεμένο με το θεϊκό στοιχείο και μάλιστα αποτελούσε αναπόσπαστο κομμάτι των αναίμακτών θυσιών, της προσφοράς σε μια θεότητα ως το μέγιστο δώρο, ως δίαυλο επικοινωνίας. Στο ελληνικό αγροτικό χώρο η ύπαρξη του ψωμιού στο καθημερινό τραπέζι, θεωρείται μεγάλη ευλογία, αφού είναι ο κόπος της σκληρής εργασίας μιας ολόκληρης χρονιάς. Η έλλειψη αυτού ήταν συνδεδεμένη με μεγάλες στεναχώριες, καθώς η απουσία του από το τραπέζι ήταν ισοδύναμη με την πείνα και την κακοτυχία στην οικογενειακή εστία.  Για τον ελληνικό λαό, η λέξη ψωμί, χρησιμοποιούταν μεταφορικά αντί της λέξης τροφή. (θα πούμε να το ψωμί…ψωμάκι)

Στον ελληνικό χώρο, το ψωμί, προσφερόταν κυρίως σε εορταστικές  και άλλες εκδηλώσεις, κυρίως για την ενδυνάμωση των σχέσεων της αγροτικής κοινότητας. Το ψωμί άλλωστε, σύμφωνα με τη χριστιανική πίστη, περικλείει μια θεϊκή δύναμη, αφού μετουσιώνει τη χάρη του Θεού. Σε μεγάλες θρησκευτικές εορτές, όπως τα Χριστούγεννα και το Πάσχα, διαφορετικά είδη ψωμιού προσφέρονταν κατά στην επίσκεψη σε κάποιον συγγενή ή φίλο. Η ανταπόδοση του δώρου, επισφράγιζε τη σχέση. Τα υλικά που χρησιμοποιούσαν για την παρασκευή του ψωμιού ήταν αγνά, πολλές φορές το αλεύρι προερχόταν από το πρώτο άλεσμα της σοδειάς και οι σπόροι είχαν ευλογηθεί από τον ιερέα. Το ψωμί συνόδευε όλες τις περιστάσεις του κοινωνικού βίου, όπως ο αρραβώνας ή ο γάμος. Ο γαμπρός έστελνε στη νύφη μια κουλούρα ως δείγμα της αγάπης του πριν τελεστεί το μυστήριο. Προκειμένου να καλέσουν τους προσκεκλημένους στο γάμο, οι οικογένειες έστελναν ψωμάκια αντί του προσκλητηρίου.  Πριν το γάμο μαζεύονταν οι οικογένειες των μελλόνυμφων για να φτιάξουν τα ξακουστά κεντητά ψωμιά, τα οποία στόλιζαν περίτεχνα με σχέδια εμπνευσμένα από το φυσικό στοιχείο για καλή τύχη του ζευγαριού και ευγονία.

Η προσφορά του ψωμιού δεν είναι ένα συνηθισμένο δώρο, αλλά καταβαλλόταν προσπάθεια για να δοθεί.  Η δύναμη του ψωμιού μεταβιβαζόταν στο άτομο που το έπαιρνε και έτσι δημιουργούταν μια νέα κοινωνική σχέση.  Όλες οι φάσεις της ζωής των ανθρώπων κατά κάποιο τρόπο πρέπει να προστατεύονται από κάποια ανώτερη δύναμη. Φαίνεται σύμφωνα με την λαϊκή παράδοση ότι όταν οι δεσμοί των ανθρώπων τίθενται κάτω από τη δύναμη του ψωμιού, γίνονται πιο σταθεροί.