Παλαιοχριστιανικές ευχαριστιακές σφραγίδες
Από τον 5ο μέχρι τα τέλη του 8ου αιώνα αρχίζουν να διαμορφώνονται οι σφραγίδες με σκοπό να χρησιμοποιηθούν στη βυζαντινή ιεροτελεστία για τη σφράγιση του άρτου της Θείας Ευχαριστίας και του άρτου ευλογίας. Κατασκευάζονται από λίθο, πηλό, μέταλλο και σπανιότερα από ξύλο. Η σφραγιστική επιφάνεια είναι ορθογώνια ή κυκλική. Στο κέντρο χαράσσεται το σύμβολο του σταυρού. Στα διάχωρα ανάστροφα η επιγραφή IC-XC/NI-KA. Διαθέτουν λαβή σε διάφορα σχήματα: πυραμίδας, σταυρού, κομβίου, σφαίρας, κυλίνδρου, δακτυλίου. Ορισμένες φέρουν σύμβολα στις πλάγιες πλευρές τους (ιχθυάκανθα – αστερίσκοι) και οπή ανάρτησης.
